Waluty państw, których już nie ma – komunistyczna Czechosłowacja

W 1989 roku na fali europejskiej Jesieni Ludów stała się demokratyczna. Cztery lata później formalnie rozpadła na dwa niezależne państwa: Czechy i Słowację. Narodziła się po I wojnie światowej, by w 1938 roku wejść w orbitę wpływów III Rzeszy jako podległy jej Protektorat Czech i Moraw. Wówczas wydzieliła się satelicka względem Niemiec Słowacja. Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną nowa Czechosłowacja […]

Podkopem po fotki

Czasami napad na bank jest tak zuchwały, że narasta wokół niego masa tajemnic działających na wyobraźnię mas. Dzieje się tak zwłaszcza, gdy sprawcy nie zostają (podobno) złapani, a łup odnaleziony. Jednym z takich skoków była kradzież zawartości skrytek depozytowych z placówki Lloyds Bank przy londyńskiej Baker Street. Gdyby Sherlock Holmes istniał naprawdę i żył Wielkiej Brytanii anno domini 1971, może […]

Pociąg z wielką forsą

Banki, a raczej zdeponowane w nich pieniądze, od zawsze przyciągały wszelkiej maści kryminalistów żądnych zdobycia „łatwej forsy”. Wydarzenia, do których doszło w Anglii w 1963 roku pokazują, że nie zawsze trzeba napadać na bank, aby zgarnąć milionowy łup. Oto historia „Wielkiego napadu na pociąg”, zwanego też „napadem stulecia”. Jest wczesny poranek 8 sierpnia 1963 roku. Dochodzi godzina 3 nad ranem. […]

Upadek banku Teppera, czyli największy kryzys bankowy w I RP

Jutro przypada rocznica wydarzenia, które przez lata uległo zapomnieniu i żyje wyłącznie w pamięci historyków ekonomii, ale jego reperkusje odbiły się głośnym echem w ostatnich latach istnienia I Rzeczypospolitej. 25 marca 1793 roku rozpoczął się kryzys bankowy Polsce. Początek lat 90. XVIII wieku był okresem burzliwym w chylącej się ku upadkowi Rzeczpospolitej Obojga Narodów, chociaż jeszcze tylko nieliczni dopuszczali do […]

Wymiana czy kradzież? Reforma walutowa z 1950 roku

Jej przebieg tak mocno odcisnął się w zbiorowej pamięci Polaków, że gdy w latach 90. zapowiedziano denominację złotego, wielu starszych obywateli zareagowało z przestrachem. Przygotowano ją w tajemnicy tak ścisłej, że zaskoczyła nawet posłów PZPR. Miała dać ludowi pracującemu miast i wsi “wysokowartościową” walutę, a pozbawiła społeczeństwo 2/3 oszczędności. Taka była reforma walutowa z października 1950 roku. Mija szósty rok […]

Skok pod Orłami

Do tej pory opisywaliśmy napady na banki, których sprawcy byli pomysłowi i zuchwali, ale nie szafowali ludzkim życiem. Skok na jeden z warszawskich banków w 1964 roku to przykład przestępstwa, którego sprawcy przekroczyli tę cienką granicę. Centralny Dom Handlowy w Warszawie był zakupowym eldorado stolicy. Nowoczesny, z wielkimi oknami, kusił nie tylko pełnymi półkami, ale też luksusami, których próżno było […]

„Górale” Młynarskiego, czyli okupacyjne złotówki

„Siekiera, motyka, piłka, gwóźdź – masz górala i mnie puść” – słowa popularnej piosenki zawierają czytelne odniesienie do panującej w okupowanej Polsce korupcji. Wspomniany „góral” to potoczna nazwa banknotu o nominale 500 zł, który drukowały niemieckie władze. Za wprowadzenie ich do obiegu odpowiadał Feliks Młynarski, jeden z czołowych polskich ekonomistów okresu międzywojennego. Nazistom „pomagał” za wiedzą i zgodą rządu londyńskiego […]

Portret kanonika, czyli najsłynniejszy banknot Polski Ludowej

“Wielkie mecyje. Sforsowałem parkan gościowi. Portrety kanonika luzem w kieszeni nosił” – mówi kieszonkowiec Edward Gabor (Mariusz Górczyński) do poruczników MO Borewicza (Bronisław Cieślak) i Zubka (Zdzisław Kozień). To scena z „Wisiora” – drugiego odcinka kultowego serialu „07 zgłoś się”. Czym są owe „portrety kanonika”, które Gabor skradł swej ofierze? Czyżby okradziony nosił ze sobą obrazy przedstawiające duchownego? Poniekąd. Wszak […]

Od milionera do tysiącera, czyli o denominacji złotego

Charles Chaplin zwykł mawiać, że kobieta uczyni milionerem tylko takiego mężczyznę, który jest miliarderem. Wraz z 1 stycznia 1995 roku w ten sposób z Polakami postąpiła denominacja. Nagle nawet kilkumilionowe wynagrodzenia uszczupliły się o cztery zera, ale nikt nie robił z tego powodu awantur. Dlaczego w ogóle doszło do denominacji, jak ona wyglądała i czemu, jeśli ktoś właśnie sobie przypomniał, […]

Prawdziwa historia „złotej odysei”

W 1939 roku Bank Polski dysponował zasobami złota o wartości ponad 460 mln. Sztaby ważyły łącznie 95 ton i zdeponowane były zagranicą (m.in. w sojuszniczych Francji i Zjednoczonych Królestwie) oraz w Warszawie. W lecie, gdy rosło zagrożenie rychłym wybuchem wojny z Niemcami, część kruszcu została przewieziona od oddziałów banku w innych miastach kraju. Gdy Wehrmacht przekroczył polskie granice, zapadła decyzja […]

Waluty państw, których już nie ma – Wolne Miasto Gdańsk

Powstało 27 października 1920 roku na mocy decyzji Ligi Narodów, a przestało istnieć 1 września 1939 roku, gdy pancernik Schleswig-Holstein ostrzelał polską Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte i wybuchła II Wojna Światowa – Wolne Miasto Gdańsk. Przez cały okres istnienia ścierały się weń wpływy polskie i niemieckie. Gdańsk, chociaż zależny od Ligi Narodów, był jednak zdominowany przez żywioł niemiecki. Finansowo […]

Przez fałszerstwo do Ostatecznego Zwycięstwa

Im bardziej sytuacja Niemiec na frontach II wojny światowej stawała się rozpaczliwa, tym bardziej naziści byli gotowi posunąć się do desperackich środków, aby tylko zapewnić Tysiącletniej Rzeszy wymarzone Ostateczne Zwycięstwo. Oprócz kolejnych Wunderwaffe (cudownych broni) – myśliwców odrzutowych, pocisków rakietowych, superciężkich czołgów (a pogłoski mówią też o UFO – hauneubu) – hitlerowscy wdrożyli też broń gospodarczą. Na masową skalę fałszowali […]